Η φροντίδα κατά την Orem (1999), μεταφράζεται σε ρόλο εξάρτησης μεταξύ ασθενούς και φροντιστή, όταν υπάρχει έλλειμα αυτοφροντίδας, όπως στα άτομα με άνοια-νόσο alzheimer. Οι ασθενείς λόγω της έκπτωσης των νοητικών λειτουργιών, της σωματικής αδυναμίας και κατάργησης της αυτονομίας, έχουν ανάγκη από την παροχή ολιστικής φροντίδας, πού θα τους εγγυάται την ασφάλεια, τον σεβασμό, την αξιοπρέπεια, την κάλυψη όλων των βιοψυχοκοινωνικών, πνευματικών αναγκών και την ποιότητα ζωής.
Η φροντίδα είναι μία ηθική οντολογική αναγκη πού βασίζεται σε φιλοσοφική και επιστημονική βάση. Είναι το πλαίσιο πού εγγυάται την υγεία, την θεραπεία και την ποιότητα ζωής (Smith,1999).
Πλάνο φροντίδας Νόσος Alzheimer
Tο πλάνο φροντίδας είναι πολυδιάστατο και περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
1. Ασφαλές περιβάλλον
Η απώλεια της μνήμης, της συγκέντρωσης, της προσοχής και η αδυναμία συντονισμού κίνησης και ισοροπίας, αυξάνει την πιθανότητα πτώσεων, τραυματισμού και λαθών του ασθενούς.
Το ενδεχόμενο αυτό, επιβάλει την λήψη προληπτικών μέτρων για την ελαχιστοποίηση των αρνητικών συνεπειών εντός του οικιακού περιβάλλοντος, όπως:
- απομάκρυνση των χαλαρών ταπήτων από το δάπεδο.
- απομάκρυνση των αντικείμενων πού δυνητικά μπορεί να γίνουν επικίνδυνα για τον ασθενή.
- αποφυγή γυαλίσματος των μαρμάρων και του πατώματος.
- απομάκρυνση των φορητών καλωδίων .
- κλείδωμα των ηλεκτρικών συσκευών για την αποφυγή φωτιάς η άλλου ατυχήματος.
- απομάκρυνση των ηλεκτρικών συσκευών από το μπάνιο.
- τοποθέτηση ανιχνευτή καπνού.
- πιστοποίηση ότι τα θερμαντικά σώματα είναι ασφαλή.
- τοποθέτηση προστατευτικού καλύμματος στο τζάκι
- κάλυψη αγωγών με υψηλή θερμοκρασία για την αποφυγή εγκαυμάτων.
- βεβαίωση ότι τα έπιπλα είναι σταθερά δεν έχουν επικίνδυνες και αιχμηρές γωνίες.
- τοποθέτηση στηριγμάτων στο μπάνιο, στις σκάλες για την διευκόλυνση της κίνησης και την πρόληψη πτώσεων.
- τοποθέτηση ευανάγνωστων πινακίδων για τους βοηθητικούς χώρους.
- ετικέτες στα φάρμακα, ώστε να συμμορφωθεί με την θεραπεία, χωρίς λάθη ο ασθενής.
- απομάκρυνση ποτών η υγρών, αντικειμένων πού μπορεί να αποβούν μοιραία για την υγεία του ασθενή.
- τοποθέτηση βραδινού ειδικού φωτισμού στο υπνοδωμάτιο και το μπάνιο, ώστε να κινείται με ασφάλεια ο ασθενής.
- χρησιμοποίηση καρέκλας στο μπάνιο, ώστε να γίνει με ασφάλεια η καθαριότητα του ασθενούς.
- δημιουργία μιάς λίστας με χρήσιμα τηλέφωνα του στενού συγγενικού περιβάλλοντος, τών φίλων, του ιατρού, της κοινωνικής υπηρεσίας, της
- πυροσβεστικής, των πρώτων βοηθειών.
- δημιουργία της ταυτότητας του ασθενούς, ότι πάσχει από την νόσο alzheimer.
Οι αλλαγές στο οικιακό περιβάλλον για την ασφάλεια του ασθενούς είναι τόσες, ώστε να μη γίνει αγνώριστο και αφιλόξενο το οικιακό περιβάλλον.
2. Ατομική υγιεινή και στοματική.
Ο ασθενής πολλές φορές ξεχνά να κάνει μπάνιο, δεν αναγνωρίζει την ανάγκη να πλύνει το πρόσωπό του, τα χέρια και εν γένει το σώμα του. Γεγονός, πού συνεπάγεται την υποστήριξή του για την ατομική υγιεινή. Η διαδικασία αυτή καθίσταται δύσκολη, διότι πολλές φορές αρνείται να συνεργαστεί. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται υπομονή, ευρηματικότητα και όχι πίεση.
Επίσης, η υπενθύμιση στον ασθενή για την καθαριότητα των δοντιών, καθώς και η υποβοήθηση για την καθαριότητα της στοματικής κοιλότητας είναι αναγκαία και εντάσσεται στο γενικό πλαίσιο της ατομικής υγιεινής.
3. Ενδυση και Υπόδηση
Ο ασθενής αδυνατεί να ντυθεί, να αλλάξει ρούχα,να κάνει συνδιασμούς και να προσαρμόσει το ντύσιμό του στην εποχή.
Για τον λόγο αυτό, απαιτείται η ακόλουθη υποστηρικτική βοήθεια:
- τοποθετείστε τα ρούχα επάνω στο κρεβάτι του για να τα φορέσει.
- δώστε την δυνατοτητα να επιλέξει μεταξύ δύο έως τριών διαφορετικών ρούχων.
- ενθαρύνετε τον ασθενή για την αυτοδυναμία στην ένδυση.
- εφοδιάστε τον με ρούχα άνετα για τον ύπνο χωρίς περίπλοκα κουμπώματα. Οι αθλητικές φόρμες ειναι ιδανικές και ευχρηστες τοσο για μεσα στο σπίτι,όσο και για τον καθημερινό περίπατο.
- εφοδιάστε τον ασθενή με αντιολισθητικές παντουφλες και αντιολισθητικά παπούτσια.
4. Ποιοτικός ύπνος
Για τον ασθενή με άνοια, πού διακατέχεται από ημερήσια ένταση και ανησυχία, μπορείτε να τον βοηθήσετε στον βραδινό ύπνο ως εξής:
- εξασφαλίστε του ένα καλό στρώμα, ένα μαξιλάρι και ένα ελαφρύ μασάζ-εντριβή, ώστε να χαλαρώσει και να κοιμηθεί
- διαβάστε του ένα διήγημα η συζητείστε μαζί του την επικαιρότητα.
- δείτε μαζί του μία ταινία της αρεσκείας του.
- αγκαλιάστε τον, διότι θα αισθανθεί ασφάλεια και θα κοιμηθεί ήρεμα.
- αποτρέψτε τον ύπνο κατά την διάρκεια της ημέρας, ώστε να κοιμηθεί το βράδυ.
- προσθέστε στον ασθενή περισσότερη σωματική δραστηριότητα την ημέρα.
- καθιερώστε μεγάλους ημερήσιους περιπάτους.
Όλα τα παραπάνω συντελούν στον ποιοτικό ύπνο του ασθενούς.
5. Υγιεινή διατροφή
- Η διατροφή θα πρέπει να είναι πλούσια σε πρωτεΐνες (κρέας, ψάρι, κοτόπουλο, αυγό).
- Σε υδατάνθρακες (ζυμαρικά, ψωμί ολικής ρύζι, όσπρια, πατάτα).
- Να εμπεριέχει γαλακτοκομικά (γιαούρτι, γάλα, τυρί, κρέμες).
- Φυτικές ίνες (πράσινες η βραστές σαλάτες με ελαιόλαδο)και αντιοξειδωτικά (σταφύλια, φράουλες, μούρα, ρόδι, δαμάσκηνα, μήλα κλπ).
- Επίσης η ημερήσια κατανάλωση νερού και χυμών θα πρέπει να είναι 8-10 ποτήρια.
Οι ασθενείς στο αρχικό στάδιο μπορούν να κάνουν τα ψώνια τους και να ετοιμάσουν την διατροφή τους. Στο μέσο στάδιο θέλουν υποβοήθηση στην παρασκευή του φαγητού, αλλά και επίβλεψη στην σίτιση. Στο προχωρημένο στάδιο προετοιμάζεται και προσαρμόζεται το φαγητό στις δυνατότητες μάσησης, κατάποσης και διαχείρισης από πλευράς του ασθενούς. Ο ασθενής πρέπει να σιτίζεται από τον φροντιστή, λόγω σωματικής αδυναμίας και λόγω αδυναμίας αντίληψης του ζεστού και κρύου. Στο τελικό στάδιο, ό ασθενής σιτίζεται παρεντερικά με ειδική διατροφή. Επισημαίνεται ότι, τα σκεύη σερβιρίσματος θα πρέπει να είναι από άθραυστο υλικό. Όπως: τα πιάτα και το ποτήρι, για την αποφυγή ατυχήματος.
6. Χορήγηση Φαρμάκων
Τα φάρμακα χορηγούνται στις καθιερωμένες ώρες υπό την επίβλεψη του φροντιστή, λόγω του ότι, ο ασθενής δεν θυμάται να πάρει τα φάρμακά του, αδυνατεί η αρνείται. Εξαιρούνται Οι ασθενείς του αρχικού σταδίου, οι οποίοι λειτουργούν αυτόνομα. Οι φροντιστές παρακολουθούν την λήψη των φαρμάκων, τυχόν παρενέργειες, καταγράφουν τίς αντιδράσεις του ασθενούς και βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό για την λήψη διορθωτικών μέτρων.
7. Ελεγχος λειτουργίας κύστεως και εντέρου
Το άτομο με άνοια αδυνατεί να περιγράψει την δυσλειτουργία του εντέρου η της κύστεως. Γεγονός, που ο φροντιστής πρέπει να βρίσκεται σε καθημερινή εγρήγορση και να καταγράφει τα προβλήματα. Τα συνήθη προβλήματα της κύστεως είναι η ακράτεια ούρων, η οποία αντιμετωπίζεται με την εφαρμογή των ασκήσεων Κέγγελ, εκγύμναση της κύστης με πρόγραμμα πρόωρης δίωρης ούρησης και με την λήψη φαρμακευτικής αγωγής.
Στην περίπτωση αποτυχίας αυτής της μεθοδολογίας, γίνεται χρήση καθετήρος κύστεως και χρήση πάνας εναλλακτικά. Ενδέχεται πέραν της ακράτειας ούρων, ο ασθενής να παρουσιάσει επίσχεση, γεγονός πού απαιτεί ιατρική παρέμβαση για την ανακούφιση του ασθενούς. Η εντερική δυσκοιλιότητα είναι ένα σύνηθες πρόβλημα, το οποίο διορθώνεται με τίς φυτικές ίνες, με την ενυδάτωση και με την κίνηση. Η εντερική ακράτεια αποτελεί ολιγότερο κοινό πρόβλημα και περισσότερο βασανιστικό, το οποίο οφείλεται στην μεγάλη κατανάλωση φυτικών ινών η και στην συνεχή χρήση καθαρτικών. το πρόβλημα αντιμετωπίζεται διατροφικά και με φαρμακευτική αγωγή.
8. Νοητική ενδυνάμωση
Είναι η συνεχής δραστηριοποίηση του εγκεφάλου με προκλήσεις, στοχεύοντας στην αύξηση της ενεργού μνήμης, στην δημιουργία πρόσφατης, στην ενεργοποίηση όλων των ανώτερων λειτουργιών και στην δημιουργία καινούργιων συνδέσεων μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων, ώστε να λειτουργεί καλύτερα το άτομο. Η ενδυνάμωση γίνεται ατομικά και ομαδικά. Η εφαρμογή αυτής, είναι προσωποκεντρική, εξατομικευμένη και ολιστική .
Το πρόγραμμα νοητικής ενδυνάμωσης περιλαμβάνει:
- ασκήσεις μνήμης,προσοχής,λόγου, αντίληψης και κρίσης
- εκμάθηση νέων δεξιοτήτων(ξένη γλώσσα, tablet, H/Y, εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου κλπ.)
- επιτραπέζια παιχνίδια (ψυχοκινητικά και άσκησης)
- επικαιρότητα,προσανατολισμό στο χώρο, χρόνο
- νοερή απεικόνηση
- αφήγηση
- βιβλιοαναγνωση,αναγνωση ύμνων,προσευχών κλπ.
- μουσική
- τραγούδι
- χορός
Η επιλογή της παρέμβασης, γίνεται βάσει της προτίμησης, του ασθενούς, της δύναμης και της αδυναμίας του. Πραγματοποιείται δύο φορές την εβδομάδα επί μία ώρα.
9. Σωματική άσκηση
10. Διαχείριση επιθετικής συμπεριφοράς
Ο ασθενής παρουσιάζει ειδικά συμπεριφορικά προβλήματα με προεξάρχουσα την επιθετικότητα. Πολλές φορές την εκφράζει λεκτικά, αλλά και με έντονη βία.
Η διαχείριση αυτής, μπορεί να επιτευχθεί με τα ακόλουθα βήματα:
- διατηρείστε την ψυχραιμία και μή πανικοβάλεστε.
- μη διαπληκτίζεσθε.
- αποσπάστε την προσοχή του, ώστε να ασχοληθεί με κάτι άλλο(βάλτε μουσική, ανοίξτε την τηλεόραση, δώστε του να δει την εφημερίδα η ένα περιοδικό, να ξεσκονίσει, να ποτίσει τον κήπο κλπ.)
- προτείνετε να πάτε περίπατο ή επίσκεψη σε φιλικό σας πρόσωπο
- προσπαθείστε να διαγνώσετε την αιτία της επιθετικότητας (διερευνήστε τα αίτια: ύπαρξη πόνου, πυρετού, παρενέργεια κάποιου φαρμάκου, λοίμωξης, συμπεριφοράς κλπ)
- επικοινωνήστε με τον θεράποντα ιατρό στην περίπτωση συχνής και απειλητικής συμπεριφοράς, για φαρμακευτική υποστήριξη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ